Artıq yaydır, amma içimiz açılmır. Bədənlər qızır, amma ruhlar donur. Hamı günəşin, istirahətin, festivalların fəslindən danışır. Amma bəzən elə olur ki, dünya sanki gözümüzün qabağında dağıla-dağıla gedir. Və sən dəniz çimərliyində story paylaşmaq yerinə ekrana baxıb müharibə xəbərlərini oxuyursan, jurnalistlərin həbsini izləyirsən və ya Donald Trampın növbəti qərarına qəzəblənirsən.
Bu hiss — ümumi gərginlik, narahatlıq, qəzəb və ümidsizlik — təkcə sənin yaşadığın bir şey deyil. Bu gün bir çoxumuz oxşar şəkildə hiss edirik. Sosial media bizə hər an bir müharibənin yeni görüntüsünü, azad sözün boğulmasını, dünyada baş verən haqsızlıqları və məntiqsiz siyasi qərarları daşıyır.
Bu qədər pislik arasında normal yaşamaq mümkündürmü?
Psixologiyada bu hissin adı var: “eco-anxiety”, “news-fatigue” və “collective trauma”. İnsan, xüsusən də gənc və duyarlı biri olaraq, bu qədər informasiya və ədalətsizlik arasında özünü qüvvəsiz və günahkar hiss edə bilər.
Çünki ətrafın deyir ki:
“Əylən! Yay gəlib!”
Amma içində başqa bir səs deyir:
“Sən necə əylənə bilərsən ki, insanlar ölür, azadlıq boğulur, dünya qopur?”
Bax bu daxili ziddiyyət bizi çox yükləyir. Amma burada sənə xatırlatmaq istədiyim vacib bir həqiqət var:
Sən narahatsan, çünki laqeyd deyilsən.
Bu hisslərin özü belə dəyərlidir. Sən hələ də bu dünyanın düzələcəyinə inanırsan ki, narahatsan. Səni bu dünya həyəcanlandırır, incidir, düşündürür. Bu, aktiv qalmaq üçün böyük bir gücdür – və bu güc itkisindən qorunmalısan.
Belə bir yayda nə edə bilərsən?
1. İnformasiyadan uzaqlaşmaq, laqeydlik deyil.
Hər an xəbər izləmək beynini qoruq yerinə çevirir. Bəzən ekranı bağlamaq, sakit bir musiqi dinləmək, ağaclara baxmaq — bu müqavimətin bir formasıdır. Özünü qorumaq gələcək etirazların, layihələrin təməlidir.
2. Bədən və zehnin eyni vaxtda sağ qalmalıdır.
Müharibəyə, repressiyaya qarşı qəzəblənmək haqlıdır. Amma sən bu hisslərin içində boğulsan, sənə ehtiyacı olan digərlərinə də kömək edə bilməyəcəksən. Odur ki, sağ qalmaq – həm psixoloji, həm bədən olaraq – aktivizmin bir hissəsidir.
3. Ümidsizliyi paylaşmaq, kollektiv gücə çevrilə bilər.
Bu gün Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərin, susdurulmuş medianın hekayəsini daşımaq təkcə onların deyil, bizim də yükümüzdür. Amma bu yükü təkbaşına daşımalı deyilik. Onlar Əylənir kimi platformalar bu kollektiv yükü paylaşmaq, sənə nəfəs vermək, səsini eşitdirmək üçündür.
4. “Əylənmək” – dirənişin bir formasıdır.
Sən, bu qədər qaranlığın içində özün üçün işıq axtarırsansa, dostlarınla gülürsənsə, rəqs edirsənsə — sən bu sistemə qarşı dirənirsən. Çünki sistem səni susdurmaq, qorxutmaq və passivləşdirmək istəyir. Amma sən — öz içində az da olsa əyləncəyə, əlaqəyə yer qoyaraq — onun planını pozursan.
Yayda dünya dağılırsa, sən ona qarşı qaldığın kimi, öz içindəki dünyanı da qorumağa haqqın var. O dünya da səninki, bu yay da səninki.
Əgər tək hiss edirsənsə, biz buradayıq. Bu hissləri tanıyırıq. Biz də səninlə eyni ekrana baxır, eyni xəbərləri oxuyur, eyni dərin nəfəsi almağa çalışırıq.
