Çox güman, strap-on dildolar haqqında artıq eşitmisiniz — xüsusilə də queer icmasına yaxından bağlısınızsa. Bəlkə seks mağazasında görmüsünüz, bəlkə pegging haqqında söhbətdə adı keçib, bəlkə də Christina Aguilera-nın LA Pride-da taxdığı o yaşıl parıltılı strap-on yadınızdadır. Ya da… min illik tarixini yazırsınız (salam, biz də burdayıq!). Bu ikonaya çevrilmiş oyuncaq bir çoxumuz üçün artıq yad deyil.
Broad City, Orange Is the New Black və Sex and the City kimi serialların təsiri ilə strap-onlar artıq təkcə yataq otağının dörd divarına məhdudlaşmır. Onlar gündəlik söhbətlərin, zarafatların və mədəniyyətin bir parçasına çevrilib. Hər nə qədər bu yeni və “modern” görünsə də, əslində, bu oyuncağın tarixi kökləri çox-çox dərindir — həm də, etiraf edək, bir az “girthy”-dir. Orta əsrlərdə bir məhkəmə prosesində adı çəkilən dəri strap-onlardan tutmuş, 1970-ci illərdə “evlilik yardımı” kimi təqdim olunmasına və 2000-ci illərdə pop mədəniyyətə qayıdışına qədər strap-onlar insan seksual zövq tarixində öz dərin izini qoyub.
Bu məqalədə strap-on seks oyuncaqlarının 1000 illik tarixini araşdırırıq — istər top, bottom, vers olun, istərsə də sadəcə maraqlanan biri, bu tarix sizin də bilməyə dəyər!
Strap-on dildo nədir?
Əvvəlcə əsasları dəqiqləşdirək: strap-on dildo seks oyuncağıdır. Adətən bir dildo (və ya daxil edilə bilən başqa bir alət) və onu bədənə taxmağa imkan verən kəmər əsaslı qurğudan ibarətdir.
Strap-on dildoların bəziləri içiboş olur və penis üzərində istifadə üçün nəzərdə tutulur. Bu tip modellər ereksiya problemi olan və ya penisi ilə birlikdə strap-on istifadə etmək istəyən insanlar üçündür. Digərləri isə bərk olur və birbaşa bədənə, əsasən də çanaq sümüyü üzərinə taxılır — bu versiyalar isə əsasən penisi olmayan şəxslər tərəfindən istifadə olunur.
Bu baxımdan strap-on dildo tarixi ümumilikdə dildo tarixilə sıx bağlıdır. Amma bu məqalə çərçivəsində yalnız taxıla bilən (wearable) versiyalara fokuslanırıq. Hazırsınızsa, bağlanın, başlayırıq!
Strap-on-un tarixi: 1000 il öncədən bu günə
Dildoların və strap-onların tarixi olduqca qədimdir. Hətta Paleolit dövrünə aid artefaktlarda bu oyuncaqların təsvirlərinə rast gəlinir. Kama Sutra da, əgər kişi partnyor öz sevgilisini məmnun edə bilmirsə, strap-on istifadə etməyi tövsiyə edirdi. Lakin biz bu yazıda yalnız son 1000 ilə fokuslanacağıq — və taxılan dildoların (strap-onların) tarixini izləyəcəyik.
1023: “Düzəldici”
1023-cü ildə Vorms yepiskopu Buchard “Decretum” adlı kilsə qanunları toplusunu dərc etdi. 19-cu kitab “Düzəldici” (The Corrector) adlanırdı və orada günahkarların etiraf edərkən cavab verməli olduqları suallar və bu günahlar üçün nəzərdə tutulan kəffarə cəzaları sadalanırdı — bunların arasında seksual davranışlar da var idi, o cümlədən strap-on seks.
Tarixçi Elizabeth Chadwick-in tərcüməsinə əsasən orada belə bir sual vardı:
“Bəzi qadınların etdiyi kimi, sən də kişi orqanı formasında, öz arzuna uyğun ölçüdə bir alət hazırlayıb, bunu öz cinsiyyət orqanına və ya başqasınınkına bağlayaraq, həmin alətlə digər qadınlarla yaxınlıq etmisənmi? Yaxud başqası səninlə eyni şeyi edibmi?”
Əgər cavab “bəli” idisə, şəxsə 5 il boyunca yalnız müqəddəs günlərdə oruc tutmaqla kəffarə verilməsi tövsiyə olunurdu.
1477: Katherina Hetzeldorferin məhkəmə işi
1477-ci ildə Katherina Hetzeldorfer, qadınlarla cinsi əlaqədə olmaq ittihamı ilə məhkəməyə çıxarılan ilk insanlardan biri oldu. Bəzi tarixçilər hesab edir ki, Hetzeldorfer bu günkü dillə desək, butch lezbiyan, genderə uyğun olmayan və ya trans maskulin şəxsiyyətlərdən biri ola bilərdi.
2000-ci ildə Journal of Medieval and Early Modern Studies jurnalında nəşr olunmuş sənədlərin tərcüməsinə görə, məhkəmə ifadələrində strap-on cihazının konkret təsviri var:
“O, qırmızı dəridən bir alət düzəltmişdi. Ön hissəsinə pambıq doldurmuş, içinə taxta bir çubuq yerləşdirmişdi. Sonra çubuğun içindən bir ip keçirmiş və onu bədəninə bağlamışdı. Bu şəkildə iki qadınla və bacısı olduğu iddia edilən qadınla cinsi əlaqədə olmuşdu.”
Bu ifadə təkcə cinsi davranışların deyil, həm də o dövrdə strap-on-un əllə hazırlanmış versiyalarının konkret olaraq necə göründüyünü və istifadə edildiyini göstərən nadir tarixi mənbələrdəndir.
1800-cü illərin sənətində strap-on təsvirləri
Tarixi incəsənət nümunələrində seksual məzmunlu təsvirlərin reallığı əks etdirib-etdirmədiyini müəyyən etmək çətin ola bilər. Lakin 1800-cü illərin ortalarında, Almaniyanın məşhur illüstratorlarından biri olan Albert Hendschel-in əsərləri bu baxımdan xüsusi diqqətə layiqdir — çünki o, kəmərli seks oyuncaqlarını olduqca real şəkildə təsvir etmişdi.
Hendschel fərqli seksual münasibətləri vizuallaşdırırdı: kişi-qadın münasibətləri ilə yanaşı, qadınlar arasında da intim səhnələr işlənmişdi. Rəsmlərindən birində iki rahibə seksual yaxınlıq içində təsvir olunur — onlardan biri əlində təsbeh tutaraq digərinə yaxınlaşır. Ən maraqlı nümunələrdən biri isə qadınlardan birinin qırmızı dəridən hazırlanmış kəmərli seks oyuncağı taxaraq kresloda uzanan partnyoru ilə əlaqədə olmasıdır. Rəsm tam rəngli və anatomik baxımdan detallıdır.
Eyni dövrlərdə Yaponiyada da buna bənzər təsvirlər mövcud idi. Təxminən 1830-cu ilə aid edilən, yapon sənətçi Keisai Eisenə məxsus bir əsərdə iki qadın cinsi əlaqədə təsvir olunur. Qadınlardan biri teatr maskasından kəmərli seks oyuncağı kimi istifadə edir.
Bu sənət əsərləri göstərir ki, kəmərli seks oyuncaqları təkcə seksual təcrübənin yox, həm də mədəniyyət və incəsənət tarixinin bir hissəsidir.
1899: Zanzibarda “qara ağacdan penis” və seksual icma təcrübələri
Kəmərli seks oyuncaqlarının istifadəsi təkcə Avropa və Asiya ilə məhdudlaşmırdı. Afrikada, xüsusilə Zanzibarda, qadınlar arasında seksual münasibətlərin tərkib hissəsi olaraq bu alətlərdən istifadə olunurdu. Bu barədə məlumat ilk dəfə 1899-cu ildə antropoloq Michael Haberlandt tərəfindən aparılmış etnoqrafik araşdırmada qeyd edilib. Onun araşdırması daha sonra 1988-ci ildə nəşr olunmuş “Boy-Wives and Female Husbands: Studies in African Homosexualities” kitabında təqdim olunub.
Zanzibar qadınlarının bir-biri ilə yaşadığı üç əsas seksual təcrübə belə təsvir olunub:
- kulambana — bir-birini yalamaq,
- kusagana — bədənlərin sürtülməsi,
- kujitia mbo ya mpingo — “qara ağacdan penis”lə özünü təmin etmək.
Buradakı “qara ağacdan penis” əslində yerli icmaların öz aralarında gizli şəkildə hazırlayıb satdıqları kəmərli seks oyuncağı idi. Mpingo adlı ağacdan düzəldilən bu alət bədənə bağlanan iplə taxılırdı və içi boş idi. İstifadə zamanı içinə isti su tökülür, bu da eyakulyasiyanı simulyasiya edirdi.
Haberlandt bu aləti “ərəb ixtirası” kimi qeyd edir. Bu, həm də göstərir ki, seksual texnologiyalar müxtəlif mədəniyyətlərdə bənzər məqsədlərlə yaranmış və istifadədə olmuşdur — qadınlar arasında istək, zövq və yaxınlıq formaları bu ixtiralarla gücləndirilmişdir.
1965: Müasir kəmərli seks oyuncağının yaradılması
1960-cı illər Amerikada seksual azadlıq dövrünün qızışdığı, eyni zamanda seks oyuncaqlarının hələ də qanuni status baxımından problemli olduğu bir dövr idi. Məhz bu zaman Ted Marche adlı bir ventrilok (kuklaçı) öz ailəsi ilə birlikdə ilk müasir kəmərli seks oyuncağını yaratdı.
Hər şey bir dostunun müraciəti ilə başladı — dostu Marche-dən onun üçün seksual bir qurğu düzəltməsini istədi. Nəticədə Ted və həyat yoldaşı bu sahəyə yönəldilər və 1965-ci ildə Marche Manufacturing adlı ailə biznesini quraraq Hollivud bulvarında seks oyuncaqları istehsal etməyə başladılar.
Amma bir problem var idi: o dövrdə seks oyuncaqları yalnız “tibbi vasitə” kimi təqdim ediləndə qanuni sayılırdı. Ona görə də Marche-nin hazırladığı boş, içi oyulmuş dildolar “erektil disfunksiya” yaşayan kişilər üçün “evlilik yardımı”kimi bazara çıxarılırdı.
📖 Seks oyuncaqlarının tarixi haqqında yazılmış Buzz adlı kitabda Hallie Lieberman belə yazır:
“Kəmərli dildolar adi dildolardan fərqli olaraq, kişilərin tamamilə oyundan çıxarılmasının qarşısını aldı. Onlar kişiləri əvəz etmirdi – kişiləri gücləndirirdi. Kişiləri seksual kiborqa çevirirdi.”
Bu məhsullar 5–9 düym ölçülərdə, kuklalarına bənzəyən solğun dəri tonunda hazırlanırdı. Fabrikdə 24 nəfər çalışırdı və istehsal tamamilə ailə tərəfindən idarə olunurdu.
Bu mərhələ kəmərli seks oyuncaqlarının daha geniş bazara çıxmasına və bir sıra fərqli istifadəçilər üçün əlçatan olmasına yol açdı.
1971: Əlillik Hüquqları Hərəkatı və Seksual Avtonomluq
1970-ci illər həm seksual azadlıq, həm də əlillik hüquqları üçün dönüş nöqtəsi idi. Bu dövrdə Gosnell Duncan adlı bir kişi iş zamanı baş vermiş qəza nəticəsində paraplejiya (aşağı ətraflarda iflic) vəziyyətinə düşür. Amma bu onun seksual həyatdan uzaqlaşması demək olmur — əksinə, onu inqilab yaratmağa vadar edir. 💡
1971-ci ildə o, əlillik konfransına qatılır və oradakı iştirakçılardan soruşur:
“Əgər mövcud olsa, kəmərli seks oyuncağı alardınızmı?”
Cavab: Bəli. Hem paraplegik, hem də tetraplegik şəxslər maraq göstərirlər. Duncan isə bu ehtiyaca cavab olaraq Paramount Therapeutic Products adlı şirkətini yaradır.
Nələr istehsal edirdi?
O, bədən üçün təhlükəsiz silikondan hazırlanmış bərk, içi dolu dildolar istehsal edirdi. Bu dildolar çanaq nahiyəsinin ön hissəsində yerləşən sümüyün üzərində yerləşdirilmək üçün nəzərdə tutulurdu və alıcıların şəxsi ölçülərinə uyğun sifarişlə düzəldilirdi. Məhsulların adları da çox ikonik idi, məsələn:
- “Joy Boy” – “Sevinc Oğlanı”
- Dörd müxtəlif rəngdə təqdim olunurdu: mulatto, negro, qaradərili və ağ.
Əvvəlcə əsas müştəriləri kişilər olsa da, çox keçmədən lezbiyan qadınlar da Duncan-a məktublar yazmağa başlayırlar. Buzz kitabında bu sitat qeyd olunur:
“Mən lezbiyanam və bu sahədə nələr mövcuddur öyrənmək istəyirəm.”
(Bir qadının 1975-ci ildə yazdığı məktubdan.)
1998: “Pegging” anlayışının populyarlaşması
“Pegging” — kəmərli seks oyuncaqlarından istifadə ilə baş verən seksin bir növüdür. Ənənəvi olaraq bu ifadə qadının kəmərli dildo ilə kişiyə (kişi partnyora) penetrativ seks tətbiq etməsi halını təsvir edir. Bu praktika ilk dəfə 1998-ci ildə yayımlanan “Bend Over Boyfriend” adlı seksual maarifləndirici film vasitəsilə daha geniş tanındı.
Amma “pegging” sözünün özü bir qədər sonra, 2001-ci ildə seks kolumnisti Dan Savage tərəfindən yaradıldı. O, oxucularına bu yeni seksual akt üçün ad təklif etmələrini istədi və səsvermə nəticəsində “pegging” sözü seçildi. Həmin vaxtdan bəri bu termin kuir və hetero cəmiyyətlərdə getdikcə daha çox istifadə olunur. Ən son olaraq 2024-cü ildə “pegging” sözü Oksford İngilis Lüğətinə daxil edildi, bu da anlayışın rəsmi olaraq dilə yerləşdiyini göstərdi.
Müasir dövr: 2000-ci illərdən bu günə qədər
Bu qədər tarixi nəzərdən keçirdikdən sonra görürük ki, kəmərli seks oyuncaqları (strap-on) artıq təkcə yataq otağına aid gizli bir praktik deyil. Son 20-25 ildə bu oyuncaq bir çox pop-mədəniyyət anlarının mərkəzinə yerləşdi – həm də porno sənayesindən kənarda.
📺 2002-ci ildə “Sex and the City” serialının 4-cü mövsümündə, Samanta Maria adlı qadınla münasibətdə olur. Maria münasibəti canlandırmaq üçün cütlük üçün kəmərli oyuncaq alır. Samanta sonradan bu barədə Kerri ilə danışarkən deyir:
“O məni sikdi, mən onu sikdim. Bütün o sikmə və söhbətlər… Kişilər niyə bu qədər əziyyət çəkir, indi başa düşürəm!”
2015-ci ildə “Broad City” serialında başqa bir önəmli an baş verdi. Abbi görüşdüyü oğlana “yer dəyişək” deyəndə, oğlan anlayır ki, bu, pegging siqnalıdır və birbaşa çəkməcədən kəmərli dildo çıxarır. Bu səhnə pegging-in tam mainstream səviyyəyə keçməsində önəmli rol oynadı.
Eyni il “Orange Is the New Black” serialında butch lezbiyen obrazı olan Big Boo keçmişinə aid bir səhnədə kəmərli oyuncağı ilə göstərilir. Bu səhnə queer mediyada geniş rezonans doğurdu. Autostraddle həmin dövrdə belə yazmışdı:
“Tam çılpaq, fat butch və səhnə zarafat obyekti deyil? Dostlar, gəldik, çıxdıq!”
“Peg the Patriarchy” ifadəsi də bu dövrdə doğuldu. Seksual maarifçi Luna Matatas bu sloqanı 2015-ci ildə yaratdı, 2018-ci ildə isə Kanadada patentləşdirdi. Luna üçün bu ifadə:
“Bütün genderlərə təsir edən və ağdərili kolonial maskulinlik anlayışları ilə ayaqda duran patriarxal sistemə qarşı çıxmaqdır.”
2021-ci ildə model Cara Delevingne bu sloqanı Dior dizaynında Met Gala-da nümayiş etdirdi, amma təəssüf ki, Luna Matatas-a kredit vermədi, bu da queer ictimaiyyətdə müəyyən mübahisələr yaratdı.
Mənbə: THEM
